WATCHING MAGAZINE Nummer 3 // 2023
Nummer 4 verschijnt in december 2023

Artikelen

Image

Het ontstaan van een buitenaards icoon

Tekst Jorrit Niels Foto's Omega, NASA

Toen de Omega Speedmaster in 1957 werd geïntroduceerd, had niemand gedacht dat het horloge onsterfelijk zou worden gemaakt door een paar pioniers buiten onze planeet. Dit jaar is het precies 50 jaar geleden sinds de maanlanding. Tijd voor Watching om te kijken hoe de Speedmaster een horloge- én ruimte-icoon werd.

‘WE VERKENNEN OF WE VERGAAN.
JE KUNT KIEZEN’ – Buzz Aldrin

Op 21 juli 1969 om 02.56 GMT stapte Neil Armstrong uit de Eagle en werd hij de eerste man op een ander hemellichaam. Later volgde Edwin ‘Buzz’ Aldrin, 21 uur, 26 minuten en 21 seconden verbleven ze op het oppervlak van de maan tijdens hun Apollo 11-vlucht. Hij was de tweede man, maar wat Buzz om zijn pols had was wél een first. De Omega Speedmaster was het eerste horloge op de maan. Een legende werd geboren en de bijnaam ‘Moonwatch’ is tot op de dag van vandaag onlosmakelijk met het Zwitserse horloge verbonden. De Omega van Neil Armstrong? Die moest in de commandomodule blijven, omdat er problemen waren met de klok daar. Aldrins horloge droeg hij om zijn rechterpols, net boven zijn handschoen op een verlengde zwarte NATO-band. Het horloge zelf is helaas verloren gegaan toen Aldrin het verstuurde richting het Smithsonian Air and Space Museum in Washington D.C. Als het horloge ooit wordt gevonden, dan is het enkel gissen naar de recordprijs die het zal opleveren. Paul Newmans eigen Rolex Daytona die in 2017 werd geveild voor ruim 15 miljoen euro, zal daarbij waarschijnlijk in het niet vallen.

FLIGHT QUALIFIED

Een uitgebreid geschiedenis-verhaal over 60 jaar Speedmaster is te lezen in Watching nummer 4 uit 2017, maar toch even kort terug naar 1957 en het ontstaan van de Omega Speedmaster.
Het is een icoon door zijn link met de maan, maar inmiddels 62 jaar geleden was de eerste Speedmaster ref. CK2915 met het legendarische 321 kaliber een redelijke shock. Het was de eerste chronograaf met een tachymeter op de bezel in tegenstelling tot op de wijzerplaat. Het was ook veel groter dan de kleinere dress watches uit die tijd, met een sportiever design. Met succes, want het design beïnvloedt de ontwerpen van talloze chronografen nog steeds.


Dat de Speedmaster het aardse ontsteeg, was eigenlijk per ongeluk. Het horloge was ontworpen als een sportchronograaf voor tijdwaarneming, maar één van de eerste astronauten, Walter ‘Wally’ Schirra, koos in 1962 zelf voor de Omega (ref. CK 2998). Hij droeg het tijdens zijn Mercury MA-8 vlucht. Later zou hij ook de ruimte in gaan met de Gemini 6A en de Apollo 7.
Twee jaar later begon NASA een zoektocht, op zoek naar een ‘Moonwatch’ horloge. NASA wilde namelijk een betrouwbaar horloge voor elke astronaut. Omega hoorde van Schirra’s succes en deed mee. NASA-ingenieur James Ragan was verantwoordelijk voor het verzamelen van de Gemini- en Apollo-uitrusting, waaronder dus een horloge met chronograaf functionaliteit. Ragan stuurde een memo uit naar 10 verschillende merken en slechts vier reageerden. Rolex, Hamilton, Longines- Wittnauer en Omega. Weetje tussendoor: Hamilton stuurde eerst een zakhorloge in plaats van de gevraagde chronograaf.


DE 11 TESTS

Deze 11 tests moest de Omega Speedmaster doorstaan om goedgekeurd te worden als officiële NASA-uitrusting.

Hoge temperaturen
70°C voor 48 uur, daarna 93°C voor 30 minuten in een gedeeltelijkvacuüm.

Lagetemperaturen
-18°C voor 4 uur.

Vacuümtest
Verschillende keren verhit in een vacuümkamer, daarna gekoeld tot -18 graden Celsius.

Luchtvochtigheid
Tien 24-uurscyclimet>95% luchtvochtigheid onder 25°C tot 70°C.

Corrosie
In een atmosfeer met 100 procent zuurstof op 70°C voor 48 uur.

Schokweerstand
Zes 40G schokken in zes verschillende richtingen.

Hogedruk
Luchtdruk van 1.6 atmosfeer voor 60 minuten.

Lagedruk
Luchtdruk van 10-6 atmosfeer op 70°C voor 90 minuten, daarna op 93°C voor 30 minuten.

Acceleratie
Progressieve acceleratie tot 7.25G voor circa 5 minuten en daarna 16G voor 30 seconden over drie assen.

Vibratie
Willekeurige vibraties over drie assen tussen de 5 en 2.000Hz, meteen acceleratie van 8,8G.

Geluid
130 decibel op frequenties tussen 40 en 10.000Hz voor 30 minuten.


De Speedmaster ST 105.003 werd naar NASA gestuurd en overleefde het testproces. In het kader op deze pagina’s lees je precies wat dat omvatte. Ze waren in ieder geval extreem zwaar. Schoktesten waarbij het horloge zes schokken kreeg van 40G, gedurende 11 milliseconden in zes richtingen. Een temperatuurtest, 48 uur op 71 graden Celsius, waarna 30 minuten op 93 graden Celsius en vier uur op -18 graden Celsius.
Verder nog tests met druk, vibratie, decompressie en acceleratie. Niet alle testhorloges doorstonden dit foutloos. Bij de één liet het kristalglas los en de ander stopte simpelweg met lopen. Alleen de Speedmaster doorstond alle tests.
Wat volgde was de inmiddels historische gravure op de achterzijde: Flight Qualified by NASA for all Manned Space Missions. De tweede zin op de achterzijde van de stalen kast, The First Watch Worn on the Moon, had nog een paar jaar nodig.

PRACHTIGE VERLATENHEID

De Speedmaster, met voor het eerst batonwijzers, werd goedgekeurd op 1 maart 1965. NASA kocht tussen de 15 en 20 Speedmasters en de gecertificeerde Omega ging voor het eerst officieel de lucht in op 23 maart 1965 met Virgil Grissom en John Young tijdens de Gemini III.
En nogmaals een extreme test en bevestiging van de keuze volgde op 3 juni met de eerste Amerikaanse ruimtewandeling van Ed White. Waarbij de stalen band plaatsmaakte voor de lange NATO-band met klittenband om zo te passen over het ruimtepak. Een band trouwens die ook gewone stervelingen nog steeds krijgen bij de aanschaf van een Omega Speedmaster Professional. Naast uiteraard de stalen band.
De ruimtewandeling zorgde voor de meest extreme omgeving voor een horloge. Nagenoeg vacuüm met extreme temperaturen. Aan de zijkant van het ruimtevaartuig kan de temperatuur in de zon oplopen tot 100 graden Celsius, terwijl het aan de andere kant -100 kan zijn. Omega had hiervoor speciale prototypes ontwikkeld met rode geanodiseerde aluminium kasten als bescherming tegen de extreme omstandigheden en temperatuurschommelingen.

DE SPEEDMASTER IS ÉÉN VAN DIE WEINIGE HORLOGES DIE ZELFS DE GROOTSTE HORLOGELEEK NOG HERKENT


Ook zouden de wijzerplaten een coating krijgen met zinkoxide om ze te beschermen tegen de straling van de zon.
Uiteindelijk bleek niets van dit alles nodig, want de Speedmaster doorstond de wandeling prima en was klaar voor de Apollo-missies en de Apollo 11 in het bijzonder met Neil Armstrong, Buzz Aldrin en Michael Collins.
De Speedmaster ST 105.012 en ST 145.012 werden hiervoor gebruikt. Met Collins in de Columbia commandomodule en Armstrong en Aldrin in de Eagle maanlander, terwijl 600 miljoen mensen wereldwijd aan de buis gekluisterd waren. Inmiddels 50 jaar na de Apollo-landing is de Speedmaster nog steeds flight qualified. Officieel geen standaard-onderdeel meer voor alle astronauten, maar het horloge heeft naast de maanprimeur nóg iets om trots op te zijn. Het is het enige stuk uitrusting dat is gebruikt bij Mercury, Gemini, Apollo, Skylab, Soyuz, Salyut, Space Shuttle, MIR én ISS-missies.
De Omega Speedmaster Professional is één van die weinige horloges die zelfs de grootste horlogeleek nog herkent. Continue in productie sinds zijn ontstaan en zelfs in een tijd waarin retro-releases extreem populair zijn, valt het horloge op. Je kunt Steve McQueens legendarische Mustang Fastback uit Bullitt niet meer kopen en het nieuwe model haalt het niet bij het origineel uit ’68. Maar tot op de dag van vandaag is de Speedmaster nog steeds nagenoeg gelijk aan het model uit 1969. Hetzelfde horloge dat Aldrin droeg toen hij voet zette op de maan en het omschreef als die ‘prachtige verlatenheid’.

DE MANNEN AAN HET WOORD

Buzz Aldrin

Kolonel Edwin ‘Buzz’ Aldrin was in 1963 geselecteerd door NASA en werd vanwege zijn technieken op het gebied van aankoppelen tijdens vluchten al snel ‘Dr. Rendezvous’ genoemd. Als piloot van de maanmodule tijdens Apollo 11 stond hij in 1969 op het maanoppervlak. Na zijn pensioen blijft Buzz zich onvermoeid inzetten voor de ruimteverkenning.

De Lancering

“We trokken ons ruimtepak aan, stapten naar buiten, in de bus en zwaaiden naar het publiek. En toen stapten we in de lift en gingen we omhoog. Mijn teamleden gingen naar binnen en ik stond daar misschien wel vijf of tien minuten, helemaal alleen. Ik keek uit over het landschap, zag de zon opkomen, de golven op het strand breken en de ijzel op de raket komen. Ik zei toen bewust tegen mezelf: Ik wil me dit moment herinneren.”

Ontdekkingsdrang

“Waar we ook begonnen, we wilden ons altijd verspreiden. We wilden zien wat er aan de andere kant van de zee lag. Toen we eenmaal wisten dat de wereld niet plat is, wilden we meer en meer zien. En toen keken we naar boven. Eerst met propellers. Toen gingen we met raketten naar de maan. En we deden dat best wel goed, maar nu willen we nog verder. Je kunt het op een andere manier zeggen: We verkennen of we vergaan. Je kunt kiezen.”

DE MANNEN AAN HET WOORD

James Ragan

James Ragan was bij NASA de man achter de Moonwatch. Tijdens zijn 36-jarige carrière in de ruimtevaarttechniek was één van zijn vele verantwoordelijkheden om de chronografen voor de astronauten te testen en te certificeren. Hij werkte onder meer aan het Gemini-, Apollo-, Skylab- en Spaceshuttle-programma.

Tests

“Zelfs ik stond versteld dat er horloges waren die de tests doorstonden. De testomgevingen waren ontworpen voor hardware die je op voertuigen zet. Het was moeilijk. Het waren de meest extreme beproevingen waaraan je apparatuur kunt onderwerpen.”

Horloge

“Iedereen droeg toen een polshorloge, maar de astronauten wilden een chronograaf dragen, zodat ze zelf hun timing konden bepalen. Het horloge vormde een cruciale back-up. Als de astronauten het contact met de aarde verloren of de digitale timers op het maanoppervlak uitvielen, konden ze alleen nog op het horloge om hun pols vertrouwen. Die moest er dus voor ze zijn als er zich een probleem voordeed.”

OMEGA

50 JAAR MAANLANDING

Ter ere van 50 jaar maanlanding is Omega tot nu toe gekomen met twee gelimiteerde edities. Een gouden versie, waarvan het origineel inmiddels een collector’s item is en een meer ingetogen variant met gouden accenten.

OMEGA SPEEDMASTER APOLLO 11 MOONSHINE GOLD 50TH ANNIVERSARY LIMITED EDITION

Het jubileum eert Omega met een gouden versie, gelimiteerd tot 1.014 stuks. Het horloge verwijst naar een speciaal ‘Astronaut Appreciation Dinner’ dat Omega vier maanden na de maanlanding organiseerde. De gouden Speedmaster werd gegeven aan de astronauten en 1.014 stuks werden geproduceerd tussen 1969 en 1973. Zoals je begrijpt, nogal een collector’s item dus. Buzz Aldrin, de tweede man op de maan, heeft er al één van de nieuwe lichting. Een 18-karaats kast van Moonshine gold, een speciale legering die bleker is van kleur dan traditioneel 3N geelgoud en een hogere verblekingsweerstand heeft. Verder uiteraard de keramische lunette, een schaal van Omega Ceragold en het 3861 Master Chronometer kaliber. Met een speciale jubileum-gravering op de achterzijde.
Prijs €32.300

OMEGA SPEEDMASTER APOLLO 11 50TH ANNIVERSARY LIMITED EDITION

De tweede jubileumeditie is gelimiteerd tot 6.969 stuks. Hij is van staal met het 3861-kaliber en met een Moonshine gold bezel. Het speciale materiaal – een mix van goud, zilver en palladium – is ook gebruikt bij de uurmarkeringen en wijzers. Wat tevens opvalt, is de afbeelding op ‘9 uur’ van Buzz Aldrin die uit de maanlander stapt en op de achterzijde de bekende voetstap op het maanoppervlak. Verder komt het in een speciale NASA-box met twee missiepatches en een standaard voor het horloge dat is gemodelleerd naar de maanlander.
Prijs €9.100